MERKEZ BANKAMIZIN EKONOMİDEKİ İŞLEVİ
Kurlar almış başını giderken, faizler yükselmişken ve enflasyon azgınlaşmışken yani üç şeytan el ele vermişken para politikasının uygulayıcısı Merkez Bankamızın (TCMB) işlevini gözden geçirmekte fayda var.
TEMEL AMACI
Para politikası; ekonomik büyüme, istihdam artışı ve fiyat istikrarı gibi hedeflere ulaşabilmek için paranın elde edilebilirliğini ve maliyetini etkilemeye yönelik olarak alınan kararları ifade etmektedir. Uygulanmasından sorumlu kuruluşlar merkez bankalarıdır. Ülkemizde merkez bankasının temel amacının fiyat istikrarını sağlamak olduğu TCMB Kanunu ile hükme bağlanmıştır.
ENFLASYON HEDEFLERİ
Para politikalarının yönetimi konusunda, enflasyon hedeflerine ulaşmak çok önemli bir unsurdur. Bu amacı gerçekleştirmek için Merkez Bankası, politika faizleri ve diğer para politikası araçlarını kullanarak toplam talep ve enflasyon beklentilerini yönetir. Enflasyon hedeflemesi rejiminde Merkez Bankası’nın yayımladığı enflasyon tahminleri de enflasyon beklentilerini yönlendirmek açısından önemli bir araçtır. Merkez Bankası’nın enflasyon tahminleri; ocak, nisan, temmuz ve ekim aylarında yayınlanan Enflasyon Raporu ile açıklanmaktadır.
LİKİDİTENİN DAĞILIMINI DÜZENLEMEK
Türkiye’de Merkez Bankası’nın uyguladığı para politikası, piyasalar üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Para arzı ile ekonominin likiditesini düzenlemek amacıyla açık piyasa işlemleri uygulayan Banka, ayrıca bankacılık sistemindeki Türk lirası likiditesinin etkin dağılımını da gerçekleştirir.
Merkez Bankası’nın önemli özelliklerinden bir tanesi de, nihai kredi mercii (makamı) olmasıdır. Bu bağlamda banka, ödeme sisteminde aksama yaratan geçici likidite sıkışıklıklarını ve finansal piyasaların etkin bir şekilde çalışmasını engelleyen teknik kaynaklı ödeme sorunlarını gidermek için kredi imkânı sağlamaktadır.
DÖVİZ KUR REJİMİNİ BELİRLEMEK
Türkiye’de uygulanacak döviz kuru rejimini, Hükümet ile birlikte belirlemek ve uygulamak Merkez Bankası’nın temel görevlerinden biridir. Belirlenen döviz kuru rejimi çerçevesinde döviz kuru politikasının biçimlendirilmesi ile uygulanması görevi ve yetkisi ise Merkez Bankası’na aittir. Merkez Bankası, kur politikası uygulamalarını, para politikası hedeflerine uygun olarak belirlemektedir. Uygulanan para politikasının değişmesi durumunda, kur politikasında da değişikliğe gidilebilmektedir.
DALGALI KUR REJİMİNİ UYGULAMAK
Türkiye; 2001 ekonomik krizinin ardından, piyasadaki arz ve talep koşullarına göre belirlenen dalgalı döviz kuru uygulamasına geçmiştir. Dalgalı kur rejiminde döviz kurları piyasadaki arz ve talep koşulları tarafından belirlenmektedir.
Döviz arz ve talebini belirleyen temel unsurlar şunlardır:
- Uygulanan para ve maliye politikaları
- Ekonomik altyapı
- Uluslararası gelişmeler
- Bekleyişler
Döviz kurunun bir politika aracı olarak kullanılmadığı dalgalı kur rejiminde Merkez Bankası, nominal veya reel herhangi bir kur hedefi belirlemez. Bununla birlikte banka; finansal istikrara yönelik riskleri azaltmak amacıyla, Türk lirasının aşırı değerlenmesi veya değer kaybetmesine karşı tedbirler almaktadır.
REZERVLERİ SAKLAMAK
Bunun yanında Merkez Bankası, ülkemizin altın ve döviz rezervlerini saklamak ve yönetmekle de görevlidir. Uluslararası rezervler; genel olarak ülkelerin para otoriteleri tarafından kontrol edilen, kullanıma hazır, diğer para birimlerine çevrilebilme (konvertibilite) özelliği bulunan ve uluslararası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıkları ifade eder.
Uluslararası rezervler; ülkelerin para otoriteleri tarafından kontrol edilen, kullanıma hazır, birbirlerine çevrilebilme özelliği bulunan ve uluslararası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklardır.
Uluslararası rezerv olarak sayılan varlıklar şunlardır:
- Konvertibl (birbirlerine dönüştürülebilir) döviz varlıkları (avro, ABD doları, İngiliz sterlini vb.)
- Uluslararası standartta altın
- Özel Çekme Hakları
- Uluslararası Para Fonu (IMF) Rezerv Pozisyonu
REZERVLERİ YÖNETMEK
Döviz rezervlerinin seviyesi, özellikle gelişmekte olan ülke ekonomilerinde şu açılardan büyük öneme sahiptir:
- Karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı olumsuzlukların giderilmesi
- Dış borç servisinin düzenli olarak gerçekleştirilmesi
- Uluslararası finans çevreleri ile piyasalarda, ülkeye duyulan güvenin artması
Merkez Bankası, aşağıdaki amaçlar doğrultusunda ülkemizdeki rezervleri saklı tutar:
- Para ve kur politikalarına olan güveni sağlamak ve bu politikaları desteklemek
- Hazinenin yabancı para iç ve dış borç ödemelerini gerçekleştirmek için gerekli olan dövizi hazır bulundurmak
- Ülkemizin ekonomisini yurt içi veya yurt dışında oluşabilecek ani finansal değişimlere karşı dayanıklı hâle getirmek
- Uluslararası piyasalarda ülke ekonomisine duyulan güveni artırmak
Merkez Bankası, rezervlerin yönetiminde ülke menfaatlerine öncelik verir. Bu amaçla banka; uluslararası rezervleri, anaparanın korunması ve gerekli likiditenin sağlanması için en düşük riske sahip yatırım araçlarında değerlendirir.
Kaynak: TCMB web sitesi
https://twitter.com/MPamukoglu
https://www.facebook.com/mustafa.pamukoglu.90