Suriye'de 1963 yılında iktidara gelen Baas Partisi'nin 61 yıllık iktidarı, 2011 yılında başlayan iç savaş sonrası istikrarsızlık döneminin ardından El Kaide bağlantılı Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) terör örgütü öncülüğündeki silahlı grupların 27 Kasım'da başlattıkları operasyon ile sona erdi. 24 yıldır ülkeyi yöneten Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ise ülkeden ayrıldı.
Suriye'de 24 yıllık Beşar Esad dönemi sona erdi. HTŞ terör örgütü öncülüğündeki silahlı gruplar, 27 Kasım'da Halep'in batı kırsalında rejime karşı saldırı başlattı. Silahlı gruplar dün geç saatlerde Şam'ı ele geçirdi. Suriye Devlet Başkanı Esad ise uçakla ülkeden ayrıldı. Esad'ın nereye gittiği bilinmiyor.
Beşar Esad 11 Eylül 1965'te Şam'da Hafız Esad ve Anisa Makluf'un çocuğu olarak ve Arap milliyetçiliğinin bölge ülkelerine hakim olduğu bir dönemde dünyaya geldi. Baas Partisi, Mısır ve Suriye arasında 1958-1961 yıllarındaki birleşmenin ardından iktidara geldi. Hafız Esad, bir subay ve Baas Partisi'nin destekçisiydi ve 1966 yılında Savunma Bakanı oldu. 1971 yılında Suriye Cumhurbaşkanı olan Hafız Esad, 10 Haziran 2000 tarihinde ölene kadar Cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturdu.
Hafız Esad'ın oğlu Beşar Esad, yükseköğrenimini Şam Üniversitesi'nde tamamladı. Ardından Londra'daki Western Göz Hastanesi'nde göz hastalıkları uzmanlığı için 1992'de İngiltere'ye taşındı. Esad, King College'da bilgisayar mühendisliği okuyan ve yüksek lisans porgramı için Harvard Üniversitesi'ne kabul edilen eşi Elma el Akhras ile Londra'da tanıştı. Beşar Esad, abisi Basil Esad'ın Ocak 1994'teki ölümü üzerine Londra'dan çağrıldı ve orduya katıldı. 2000 yılında Esma Akhras ile evlenen Esad'ın Hafız, Zein ve Kerim isimli üç çocuğu var. Babasının ölmesinin ardından 10 Temmuz 2000 tarihinde Cumhurbaşkanlığı'na seçilen Esad'ın uzmanlık alanı göz doktorluğuydu.
Şam Baharı’ndan baskıcı yıllara
''Şam Baharı'' diye bilinen özgürlükçü fikir ve önerilerin tartışıldığı, basın özgürlüğü üzerindeki kısıtlamaların kalktığı ve birkaç yüz siyasi mahkumun serbest bırakıldığı dönem birkaç ay sürdü. Esad, muhaliflere baskı ve tutuklamalar devam etti. İktidarının ilk 10 yılında Suriye'nin İran ile ilişkileri güçlenirken Katar ve Türkiye ile de ilişkileri gelişti. 2003 yılında Irak'ın işgaline karşı çıktığı için ABD ile ilişkiler daha fazla bozuldu. Esad doğrudan askeri çatışmalardan kaçındı. İç politikada ise ilk 10 yılın ardından muhalifleri bastırmaya yönelik bir politika izledi. 2005 yılında kabine değişikliğine giden Esad, Hafız Esad döneminden kalan yetkilileri görevden aldı. Beşar Esad, 27 Mayıs 2007’de yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerinde tekrar seçildi. Bu seçimlerin ''adil olmadığına'' yönelik eleştiriler yapıldı.
Arap Baharı ve Suriye iç savaşı
Mart 2011'de Tunus'ta başlayan Arap Baharı Mısır, Libya, Yemen, Bahreyn ve Suriye'yi etkiledi. Yönetim, demokrasi talebiyle yapılan protestoları kanlı bir şekilde bastırdı. Mart 2011'de Şam'da yapılan protestonun ardından Dera'da duvarlara Esad karşıtı sloganlar yazan çocukların tutuklanmasıyla protestolar birbirini izledi. Dera'da kolluk güçlerinin göstericilere ateş açması eylemleri daha da arttırdı. Birçok şehirde Esad'ın istifası talebiyle gösteriler yapıldı. Bu eylemler şiddetle bastırıldı. Kısa süre içerisinde hükümet ve silahlanan muhalif gruplar arasında çatışmalar başladı. Rusya ve İran destekli silah örgütler Esad güçlerini desteklerken, Türkiye ve Körfez ülkeleri silahlı muhalif grupları destekledi.
Birleşmiş Milletler (BM) ve Arap Ligi'nin ateşkes çabaları bir sonuç vermezken çatışmalar iç savaşa evrildi. Temmuz 2012’de muhaliflerin Halep’in büyük bir bölümünü ele geçirmesiyle tırmanırken Halep Suriye ordusu tarafından 4 senenin ardından tekrar ele geçirildi.
Suriye ordusunun 21 Ağustos 2013’te Doğu Guta’da ''kimyasal silahla saldırı düzenlemesinin'' ardından Esad’ın devrilmesi için uluslararası müdahale çağrıları yapıldı. Saldırı uluslararası toplum tarafından kınandı. Esad yönetimi, ''kimyasal silah kullanıldığını yalanladı ancak bir süre sonra kimyasal silah stokunu imha etmeyi'' kabul etti.
İç savaş devam ederken 2013’te Suriye’nin doğusu ve Irak’ın batısında cihatçı terör örgütü IŞİD’in varlık göstermesiyle uluslararası toplumun dikkati IŞİD’e yöneldi. IŞİD, Haziran 2014’te Suriye ve Irak’ta halifelik ilan etti ve Rakka Suriye’deki fiili başkentleri oldu.
3 Haziran 2014 tarihinde yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerinde Esad yeniden seçildi. Esad yönetimine silah ve siyasal destek veren Rusya, Esad'ı desteklemek için doğrudan askeri müdahaleye başladı. Rus hava saldırıları, gidişatın yönetim lehine dönmesine yardımcı oldu.
Yönetimin Doğu Guta’nın Duma ilçesinde 7 Nisan 2018 tarihinde yeniden kimyasal silahla sivilleri hedef almasının ardından 14 Nisan 2018 tarihinde ABD, Fransa ve İngiltere Suriye’ye hava saldırısında bulundu.
Uluslararası toplumla angajman çabaları
Rusya’nın desteği sayesinde sahada üstünlük elde eden Suriye yönetimi, uluslararası izolasyonu kırmak için çeşitli adımlar atmaya başladı. Esad, iç savaştan beri ilk Arap ülkesi ziyaretini 18 Mart 2022’de Birleşik Arap Emirlikleri’ne yaptı. 19 Mayıs 2023 tarihinde 12 yıldan sonra ilk kez Arap Birliği Zirvesi’ne katıldı.
Gazze savaşı
7 Ekim 2023 tarihinde Hamas’ın İsrail’e saldırmasıyla başlayan ve binlerce insanın yaşamını yitirdiği İsrail saldırıları, Gazze ve Filistin ile sınırlı kalmadı. İsrail Lübnan ve İran’a düzenlediği saldırıların yanı sıra Suriye’de Golan Tepeleri ve civarındaki bölgelere de saldırı düzenledi.
HTŞ terör örgütü öncülüğündeki silahlı grupların 27 Kasım'da başlattıkları operasyon ile gruplar kuzeyden güneye doğru ilerleyişlerini sürdürdüler. Gruplar, bugün sabah saatlerinde Şam’ın kontrol altına alındığını belirtirken Suriye Devlet Başkanı Esad ise ülkeden kaçtı. Suriye Başbakanı Muhammed Gazi el-Celali, sosyal medya hesabından paylaştığı video mesajında, “Suriye'de halkın seçeceği bir hükümetle çalışmaya hazır olduklarını ve her türlü desteği sağlamaya hazır olduklarını” belirtti.