TUTUKLU İKİLEMİ OYUNU
Matematikçi Albert W. Tucker tarafından kuramlaştırılan tutuklu ikilemi oyununu tam da oynama zamanı.
Oyuna esas örnek olay şu: iki suçlu bir hırsızlık suçundan yakalanır ve polisin elinde onları suçlayacak yeteri kadar kanıt yoktur. İki şüpheli birbirinden ayrılır ve onlara aynı teklif sunulur. Teklifler çeşitlidir.
1- Eğer ikisi de itiraf ederse her ikisi de içeride iki yıl yatacaklardır.
2- Eğer içlerinden biri itiraf eder, diğeri sessiz kalırsa; itirafçı serbest kalacak ve sessiz kalan ortağı on sene hapiste yatacaktır.
3- Ancak her ikisi de birbirlerine güvenir de sessiz kalırlarsa her ikisi de altışar ay hapis yatacaklar
Bu sorgulamada ikisi de diğerinin ne yapacağını ve ne söyleyeceğini bilmemektedir. Böyle bir durumda dilini mi tutmak yoksa ötmek mi daha iyidir?
İşte bu oyuna “tutuklu ikilemi” denmektedir.
Böyle bir durumda suçlu A ve B için hangi seçenek daha iyidir? Oyun da amacı bunun cevabını bulmak.
Tutuklu A için akıllı seçenek itiraf etmek ortağı B’ye ihanet etmek gibi gözükmektedir. Sonuçlar onun için daha iyi gözükmektedir.
Ama A, B’nin aynı şeyi yapacağını düşünüyor olabilir. Bu durumda her ikisi de hapsi boylayacaklardır. Oysa birbirlerine güvenseler ikisi de altı ay hapis yatacaktır.
1980 yılında siyaset bilimcisi Robert Axelrod, “tekrarlı tutuklu ikilemini" adını verdiği bir deneyi yürüttü. Siyasi konularda bu oyun tekrar tekrar oynandı.
Bu oyunlar sonunda oyuncuların bazısı ihanete varan açgözlü stratejiler geliştirdiler. Bazı oyuncular da güvene yaklaştıran özveri stratejileri geliştirdiler. Uzun sürede özveri stratejisi geliştirenler diğerlerine nazaran daha iyi iş çıkarttılar. Nihai oyunu iyi adamlar kazandı.
Bu oyunu şu senaryolarla oynayabiliriz:
1- A partisinden iki önemli isim parti liderinin veya partisinin FETÖ veya Kürt sorunu veya Terör konusunda esas görüşünü anlamak için bu oyuna katılabilir. Oyunculara büyük ödül ve ceza söz konusu edilir. Yani ihaneti teşvik edecek büyük ödül, iyi olmayı cezalandıracak bir bedel ödettirme.
2- İki deneyimli diplomatla Libya konusunda bu oyun oynanabilir.
3- İttifak yapmış iki parti arasında oynanabilir.
Bu oyunu masa başında çeşitli senaryolar üzerinden de oynanabilir.
Silahlanma yarışında iki ülke çoğunlukla bu oyunu oynuyor.
Her iki ülke de silah depolarını artırarak birbirine ayak uydurmak için çok para ve zaman harcayabilirler. Belki de silahsızlanma konusunda anlaşabilirler. Ama öteki ülkenin gizli gizli silahlarını geliştirmeyeceğini kim nasıl bilebilir?
Ekonomik stratejiler geliştirmede bu oyundan yararlanılabilir.
1- Ekonomiyi yöneten iki isim üzerinde “IMF gelsin mi, gelmesin mi?” oyunu oynanabilir.
2- Bir ihaleye birlikte girip yolsuzluk yapan iki ortak arasında yolsuzluğun itiraf edilebilirliği konusunda bu oyun oynanabilir.
3- Bir şirkette iki muhasebeci ve finansçı arasında patronların birbirine kazık atıp atmadıklarını belirlemede bu oyun kurgulanabilir.
Bu oyun bir tarafın iyi diğer tarafın kötü, iki tarafın da kötü veya iyi davranacağına göre tekrar tekrar oynanabilir.
Televizyon haber programlarını seyrederken sürekli aynı şeyleri tekrar eden katılımcıların gerçek bilgisi, niyeti, amacı ve görüşünün konuştukları ile ne kadar uyumlu olduğunu; “Tutuklu İkilemi Oyunu" ile bu cevabı anlamanın mümkün olup olmadığını düşünürken bu yazı ortaya çıktı.
İyi oyunlar…
https://twitter.com/MPamukoglu
https://www.facebook.com/mustafa.pamukoglu.90