İran Batılı ülkelerle nükleer anlaşmasını imzaladı. Şimdi bu anlaşmanın dünyayı, İran’ı ve bölgemizi nasıl etkileyeceği uzun süre tartışma ve inceleme konusu olacak. Bölgemizin en güçlü ülkelerinden biri olan İran’ın ekonomisi BM tarafından uygulanan ambargo nedeniyle oldukça etkilendi. Ancak ambargoya rağmen ekonomik yönden oldukça güçlü bir ülke.
MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla
Satın alma gücü paritesine göre 2012’de 1,29-2013’te 1,26-2014’te 1,28 trilyon dolardır. Dünyanın 19.büyük ekonomisidir. GSYH’yı oluşturan kalemler şunlar: özel tüketim yüzde 52,9-kamu tüketimi yüzde 11,2- sabit sermaye yatırımı yüzde 28,1- stoklardaki yatırım yüzde 1,1- mal ve hizmet ihracatı yüzde 23,8- mal ve hizmet ithalatı yüzde -17,1
GSYH’nın sektörler bakımından dağılımı ise şöyle: tarım yüzde 9,1-sanayi yüzde 40,7-hizmetler yüzde 50,3
Reel Büyüme Oranı
2012’de -yüzde 6,6;2013’te - yüzde 1,9; 2014’te ise yüzde 1,5 olarak gerçekleşmiştir. Ancak ambargo sonrası genel olarak ekonomisinin yüzde 20 oranında küçüldüğü çeşitli kaynaklarda ifade ediliyor.
Sanayi üretimi büyüme oranı: yüzde 2,4’tür. Bu oranla dünyanın 118. sırasındadır.
Kişi Başına Düşen Milli Gelir
2012’de 17 bin, 2013’te 16.400, 2014’te ise 16 bin 500 dolardır.
Ulusal Tasarruf Oranı
Son üç yılın ortalaması yüzde 49 ve dünya sıralamasında 6. durumda
İşgücü
İşgücü 28,4 milyon kişidir. İşgücünün sektörel dağılımı ise şöyle: tarım yüzde 16,3- sanayi yüzde 35,1-hizmetler yüzde 48,6.
İşsizlik oranı
Son birkaç yıldır işsizlik oranı yüzde 10’un üzerindedir. İşsizlikte dünyada 115. sırada.
Yoksul Nüfus Oranı
2007 verilerine göre nüfusun 18,7’si yoksul. Gini katsayısı 44,5. (Gini katsayısı, bir ülkede milli gelirin dağılımının eşit olup olmadığını ölçmeye yarayan bir katsayıdır.)
Bütçe(2014 verileri)
Vergi gelirleri GSYH’nın yüzde 15’i.
Bütçe gelirleri 60,46 milyar dolar.
Bütçe giderleri 63,25 milyar dolar.
Bütçe açığının GSYH’ya oranı -yüzde 0,7.
Kamunun borcu GSYH’nın yüzde 11,4’ü.
Borçlanma oranında dünyada 150. sırada.
Enflasyon Oranı
2013’te yüzde 39,3,
2014’te ise yüzde 15,8.
Dış Ticaret
İhracatı 95,7, ithalatı 93 milyar dolar. Dünya sıralamasında ihracatta 16’ncı, ithalatta ise 49’uncu durumda.
İhraç malları, yüzde 80’i petrol olmak üzere, kimya ve petrokimya ürünleri, meyve ve fındık, halı, çimento, maden cevheridir. İhracat yaptığı başlıca ülkeler: Çin yüzde 26,8, Türkiye yüzde 11, Hindista nyüzde 10,6, Japonya yüzde 7,3, Güney Kore yüzde 5,9.
İthal ettiği mallar, endüstriyel malzemeler, sermaye malları, gıda ve diğer tüketim malları, teknik hizmetler. İthalat yaptığı başlıca ülkeler: BAE yüzde 35,8, Çin yüzde 18,6, Hindistan yüzde 6,4, Güney Kore yüzde 5,8, Türkiye yüzde 5,4.
Cari İşlemler Açığı
2014’te 28,88 milyar dolar cari açık vermiştir. Dünya sıralamasında 36’ncı sıradadır.
Döviz Rezervi
110 milyar dolar.
Dış Borcu
101,7 milyar dolar. Dünya sıralamasında 104. sırada.
Ülkeye Gelen Yabancı Yatırım Stoku
43,5 milyar dolar. Dünya sıralamasında 58. sırada.
Bunun yanında yurt dışında İranlıların yatırım tutarı 4 milyar dolar.
ENERJİ KAYNAKLARI
Ham ve Rafine Edilmiş Petrol Üretimi
Günde 3.113 milyon varil. (1 bbl = 1 varil= 158.987 litre.)
Rafine dilmiş petrol üretimi günde 1,87 milyon varildir.
Ham ve Rafine Edilmiş Petrol İhracatı
Günde 1,322 milyon varil. Dünyanın 6’ncı ihracatçısı.
Günde 330 bin 800 varildir. Bunun yanında 180 bin 400 varil de ithalatı vardır.
Doğal Gaz
İran 27,5 trilyon metreküp doğal gaz rezervi ile Rusya’dan sonra dünyanın en büyük ikinci rezervlerine sahip ülke durumundadır. Hem kara hem de denizde doğal gaz yatakları bulunan İran, rezervde ikinci olmasına rağmen, üretim ve ihracatta iyi bir pozisyona sahip değildir. İran’ın günlük doğal gaz üretimi yaklaşık 400 milyon metreküptür.
İç tüketimi yüksek olan İran’ın, dünya piyasasına arzdaki payı oldukça düşüktür. İran’ın doğal gaz ihracatı dünyadaki toplam doğal gaz ihracatının yüzde 1’ini aşmamaktadır.
Ambargodan sonra İran ekonomisinin çok gelişeceğini ve bunun Türkiye için önemli bir katkı yaratacağını düşünmek ve buna göre dış politikamızı belirlemekte yarar var.
https://twitter.com/MPamukoglu
