YENİ TÜRK HARFLERİNİN KABULÜ
Latin harflerinin kullanılması konusu daha Osmanlı döneminde ele alınmaya başlanmıştır. Bu yöndeki ilk fikir 1860'lı yıllarda Azerbaycanlı Feth Ali Ahundzade tarafından ortaya konur.
“Osmanlıcılık” ile beraber “İslamcılık” fikrinin de Osmanlı’nın dağılışını durduramaması üzerine İkinci Meşrutiyet döneminde İslamiyet’ten bağımsız Türk ulusal kimliği yaratma çabası hız kazanır. Yeni harflere geçme isteği de bu çaba içinde ele alınır. 1914 yılında Kılıçzade Hakkı'nın yayınladığı “Hürriyet-i Fikriye” dergisinde de Latin harflerinin kullanımı önerilir.
Mustafa Kemal konu ile 1905-1907 tarihleri arasında Suriye'de iken ilgilenmeye başlamıştır. 1922'de gazeteci Hüseyin Cahit, Atatürk'e "neden Latin harflerini kabul etmiyoruz?" diye sorar. Atatürk "henüz zamanı değil" yanıtını verir.
1922'de Azerbaycan'ın Latin alfabesine geçmesi Türkiye'de heyecanla karşılanır. 1923'teki İzmir İktisat Kongresi'nde yazı değişikliği yönündeki öneri kongre başkanı Kâzım Karabekir tarafından "İslam'ın bütünlüğüne zarar vereceği" gerekçesiyle reddedilir.
1928’de harf devrimi için bir komisyon kurulur. Yeni alfabenin hayata geçirilmesi için 5 ila 15 senelik geçiş süreçleri öngörülmesi üzerine Atatürk "bu ya üç ayda olur ya da hiç olmaz" diyerek meseleyi noktalar.
Atatürk, 9-10 Ağustos 1928 gecesi Sarayburnu'ndaki nutkunda yeni yazıya geçmenin gerekçesini okuma yazmayı artırarak bilimi, çağdaş uygarlığı yakalamak olarak ortaya koyar:
“Asırlardan beri kafalarımızı demir çerçeve içinde bulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmak ve bu lüzumu anlamak mecburiyetindeyiz. Yeni Türk harflerini çabuk öğrenmelidir. Her vatandaşa, kadına, erkeğe, hamala, sandalcıya öğretiniz. Bunu vatanperverlik ve milliyetperverlik vazifesi biliniz. Bu vazifeyi yaparken düşününüz ki bir milletin, bir heyeti içtimaiyenin yüzde onu, yirmisi okuma yazma bilir, yüzde sekseni, doksanı bilmezse bu, ayıptır. Bundan insan olanlar utanmak lâzımdır.
Bu millet utanmak için yaratılmış bir millet değildir; iftihar etmek için yaratılmış, tarihini iftiharla doldurmuş bir millettir. Fakat milletin yüzde sekseni okuma yazma bilmiyorsa bu hata bizde değildir; Türk'ün seciyesini anlamayarak kafasını birtakım zincirlerle saranlardadır. Artık mazinin hatalarını kökünden temizlemek zamanındayız. Hataları tashih edeceğiz. Bu hataların tashih olunmasında bütün vatandaşların faaliyetini isterim. En nihayet bir sene, iki sene içinde bütün Türk heyeti içtimaiyesi yeni harfleri öğreneceklerdir. Milletimiz yazısıyla, kafasıyla bütün âlemi medeniyetin yanında olduğunu gösterecektir.”
Görüldüğü gibi mesele sadece okuma-yazmayı kolaylaştırmak değil, halkın “kafasını birtakım zincirlerle saranlar”ın neden olduğu cahilliğin giderilmesi, halkın aydınlanmasıdır. Cumhuriyet’in hedefi bilimle, sanatla uğraşan, kalıplaşmış fikirleri eleştiren, aklını özgürce kullanabilen yeni insanı yaratmaktır.
Bir başka yerde Atatürk meseleyi şu şekilde belirtir:
“Her araçtan önce büyük Türk ulusuna onun bütün emeklerini kısırlaştıran çorak bir yol dışında, kolay bir okuma yazma anahtarı da vermek gerekir. Bizim zengin ve ahenkli dilimiz yeni Türk harfleriyle kendini gösterebilmesi ancak Latin kökünden alınan Türk alfabesiyle mümkün olacaktır.”
1 Kasım 1928 tarihinde Latin alfabesine dayalı yeni Türk alfabesinin kabulünden sonra, 24 Kasım 1928'de yayımlanan Millet Mektepleri Talimatnamesi gereğince, yurdun çeşitli yerlerinde Millet Mektepleri açılarak halka yeni harflerle okuma yazma öğretilmiştir. Kısa zamanda halkın okuma yazma düzeyi artmıştır.
Arapça’ya Geçme İsteğinin Amacı
Bugün ise Latin harflerini “şeytan işi” olarak gören, Cumhuriyet ile hesaplaşmanın bir aracı olarak Arapça’nın Türkçe yerine konması girişimlerinin arttığını görüyoruz. Ekranlarda “Kuran’ın Türkçe açıklamasının günah” olduğunu belirten, insanları “meleklerin ahiret gününde Arapça ile hesaba tutacağı” ile korkutan medya vaizleri boy göstermektedir. En son yapılan Milli Eğitim Şurasında “Osmanlıca’nın seçmeli ders olması” önerilmişti.
2014 yılında Edirne Valisi ziyaret ettiği bir okulda öğrencilerin süt içmelerini teşvik etmek için tahtaya Osmanlıca “sağlığınız için süt için” yazmıştı.
Önceki Eğitim-Bir-Sen ve Memur-Sen Genel Başkanı, Ahmet Gündoğdu, “Osmanlı bizim ecdadımız. Osmanlı bizim dedelerimiz. Biz dedelerimizle gurur duyuyoruz. Harf inkılabı ile koparılmış olan köprünün yeniden kurulmasını istiyoruz” demişti. Böylece derdinin Cumhuriyet olduğunu ortaya koymuştur. Atatürk ve Cumhuriyet kadrolarına doğrudan saldıran bu anlayış yazı devrimini Osmanlı ile “köprünün kopması” olarak görerek Cumhuriyet yerine de padişahlığı, halifeliği önermiş oluyor.
Mesele “asıl haliyle eserin lezzetine varmak”, “dil öğrenmek”, “geçmişle bağları kurmak”, “mezar taşı okumak” değildir. İlgilisi buna yönelik kurslara gidebilir, yüksek okulunu okuyabilir. Okuduğunu anlamayan, düşünmeyen, dolayısıyla fikrini açıklayamayan halk bu kesimlerin halkı din yoluyla sömürülmesine de karşı çıkamayacaktır. Arapça’ya dönülme isteğindeki esas amaç budur.
Yazı devrimine karşı çıkanların hedefi Atatürk’ün “fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür” nesillerin yetişmesini engelleyerek halkı köleleştirmektir.
Tarihçi-Yazar Mustafa Solak
https://twitter.com/karahuseyinler
