TÜRK YAZI DEVRİMİNİN KAZANIMLARI
Geçtiğimiz hafta Yeni Türk alfabesinin kabulünün yıl dönümüydü. Neden alfabe değiştirildi? Harf değişikliğine çeşitli gerekçelerle karşı çıkanlar bulunuyor. Harf değişikliği ideolojik bir tercihten çok bilimsel bir gerekliliktir. Türkçede sekiz ünlü var; Arap hurufu ise bunları karşılamıyor. Arap alfabesi Arapçanın ses özelliklerine göre oluşmuştur. Arapça ünsüzler dili; Türkçe ünlüler dilidir. Türkçede olmayan hırıltılı ve peltek sesler Arap alfabesinde vardır. Buna mukabil, Türkçenin ihtiyaç duyduğu birçok sesin karşılığı Arap alfabesinde yoktur. Bazı harfler birden fazla sesi karşılıyordu. Bu durum ise karışıklığa yol açıyordu. Arap hurufu Türkçenin ses özelliklerini yansıtmakta yetersizdi. Kur'an-ı Kerim'de kullanılan okumayı kolaylaştıran hareke sistemi Osmanlı imlâsında yoktu. Üstüne Osmanlı imlâ sistemi etimolojik(geleneksel) imlâya dayalıydı. Yani, ses değişimleri yazıya yansımıyordu.
Osmanlı yazı sisteminin tüm bu yetersizlikleri yeni bir yazı sistemini gerekli kılmıştır. Bu nedenle Latin alfabesinden alınan harfler millîleştirilmiştir. Meselâ, Türkçede ses karşılığı olmayan x, w,q gibi harfler alınmamıştır. Bunun yanında Latin alfabesinde bulunmayan (ç, ğ, i,ö,ş,ü) altı harf eklenmiştir. Böylelikle Latin alfabesinin yirmi üç harfi yirmi dokuza çıkarılmıştır. Bir başka deyişle Latin alfabesinden millî bir alfabe ortaya çıkarılmıştır.
Arap harflerinin değiştirilmesinin yanında Osmanlının etimolojik(gelenekselci) imlâ anlayışının yerine fonolojik(yenilikçi) imlâ benimsenmiştir. Fonolojik imlâ, ses değişikliklerini yazıya yansıtan bir anlayışa sahiptir. Zamana bağlı olarak sesel değişimlere göre imlâ da değişir.
Türk yazı sisteminde her harfin bir sesi karşılaması temel bir ilke olarak kabul edilmiştir. Bu özellik Türk yazı dilini bilişim ve yazılım alanında avantajlı hâle getirmiştir. Türk yazı sisteminde çe sesi ç şeklinde tek bir harfle karşılanırken İngilizcede ch şeklinde iki harfin birleşimiyle karşılanıyor. Yine şe sesi Türk yazı sisteminde ş şeklinde tek bir harfle karşılanırken İngilizcede sh şeklinde; Almancada sch şeklinde gösterilmektedir. Türk yazı sisteminin bu özelliği hızlılığı ve kısalığı sağladığından yazılıma daha elverişlidir. Bugün yeni alfabe ve imlâ sistemimiz bilgisayar dilinde önemli avantajlar sağlamaktadır. Meselâ, İngiliz "çe" sesi için ch tuşuna basarken Türk tek tuşla (ç) yazmaktadır. Yazılım için büyük bir kolaylıktır.
Görüldüğü gibi yazı sistemi değişikliği Türkçenin yazı dili olarak gelişebilmesi için yapılmış büyük bir hamledir. Biz Türkçe konuşuyor Arap harfleriyle yazıyorduk. Bugün Türkçemizi millî alfabemizle yazıyoruz. Dilimiz değil, yazı sistemimiz değişti. Yazı dili ile ilgili bir değişimdir bu. Kültürden ve tarihten koptuğumuz iddiası geçerli değildir. Arap alfabesiyle mevcut imlâ anlayışıyla devam edilemezdi. Bu zorunluluk Türk yazı dilinde alfabe değişikliğine yol açmıştır. Aşağıdaki fotoğraf durumu çok güzel özetlemektedir.
